CECHY MAKROSKOPOWE
 Ostiolum na szczycie owocnika
|
Owocniki bulwiaste, o regularnych owalnych lub kulistych kształtach, rzadziej nieregularne, guzowate. Zawsze z wyraźnym wgłębieniem - ostiolum - prowadzącym w głąb owocnika. Usytuowanie ostiolum jest niestałe - najczęściej boczne lub górne. Wielkość dojrzałych owocników 3-6 cm. W warunkach polskich, w chłodniejszych latach dojrzałe owocniki często nie przekraczają 2 cm średnicy. Powierzchnia owocnika czarna, czasem granatowa, rzadko ciemnobrązowa, pokryta brodawkami. Brodawki drobne, lekko zaostrzone, piramidalne, najczęściej pięcio- lub sześciokątne. Gleba owocników najpierw przeźroczysta, hialinowa, potem szarawa, w końcu żółtawa, żółto-brązowa – w schyłkowym stadium ciemnobrązowa. Gleba poprzecinana licznymi, białymi, nieregularnymi żyłkami tworzącymi marmurkowaty wzór. Miąższ twardy, zwarty, o słodkawym, orzechowym smaku i intensywnym bitumicznym zapachu charakterystycznym dla czarnych gatunków trufli.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
|
Perydium 150-300 μm. Pseudoparenchymatyczne, zbudowane z owalnych, grubościennych, zabarwionych na ciemnobrązowo komórek 10-25 μm. W obszarze brodawek komórki mają tendencje do wydłużania się i wzrostu prostopadle do powierzchni owocnika. Worki owalne, rzadziej kuliste na krótkich trzonkach. Wielkość worków 60-130 x 50-100 μm. Worki 1-4 zarodnikowe, rzadko 5-6 zarodnikowe. Zarodniki elipsoidalne, grubościenne, żółtawe do żółto-brązowych. Wielkość zarodników – jak w przypadku większości gatunków z rodzaju Tuber – zależna od ilości zarodników w worku, 25-35 x 18-30 μm Q=1,3-1,6. Zarodniki pokryte wyraźną siateczką, najczęściej zamkniętych, dużych, pięciokątnych alweoli o średniej wielkości 3-5 μm. Kąty siateczki wyciągnięte w kolce o długości 1-4 μm. Na osi zarodnika 3-5 alweoli.
|
SIEDLISKO
|
Tuber mesentericum występuje wyłącznie w glebach zasobnych w węglan wapnia. W warunkach polskich najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica, Carpinus betulus, Quercus robur. W Europie gatunek stwierdzony ponadto pod Corylus avellana i Pinus nigra. Gatunek zdecydowanie ciepłolubny – polskie stanowiska to najdalej wysunięte na północ i północny wschód miejsca znalezienia T. mesentericum w Europie. W Polsce znajdowany na stanowiskach charakteryzujących się zbieżnymi cechami – stoki lub szczytowe partie wapiennych wzgórz, mocno nasłonecznione, zawsze o wystawie południowej lub zachodniej, zaciszne, osłonięte od zbyt silnych wiatrów. Owocniki wyrastają dość płytko pod powierzchnią gleby, a w miejscach pokrytych grubą warstwą liściastej ściółki często na jej granicy. Owocniki większe lub rosnące w glebie twardej, zbitej często przybierają postać semihypogeiczną i swą szczytową częścią są widoczne na powierzchni gleby. Dojrzałe owocniki można znaleźć od lipca do października, a w trakcie cieplejszych zim nawet do grudnia. |
WYSTĘPOWANIE
|
W Polsce gatunek znaleziony na pięciu stanowiskach. Wszystkie stanowiska T. mesentericum z racji uwarunkowań siedliskowych są umiejscowione na wapiennych obszarach Polski: Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżynie Przedborskiej oraz Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej. W Europie znany z krajów basenu Morza Śródziemnego, a także z Niemiec, Węgier, Słowenii i Chorwacji. Poza Europą znajdowany w Ameryce Północnej i Azji.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 26, Hutki-Kanki k. Olkusza, Lipiec 2007
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2007
Wyżyna Kielecko-Sandomierska DE60, Chęciny k. Kielc, Wrzesień 2009
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 06, Mirów k. Myszkowa, Wrzesień 2013
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 25, Niegowonice k. Zawiercia, Czerwiec 2015
|
UWAGI
 Porównanie powierzchni owocnika T.aestivum i T.mesentericum
|
Gatunek Tuber mesentericum został w Polsce odkryty po raz pierwszy przez prof. Marię Ławrynowicz w okolicach Częstochowy w 1988. Przez wiele lat było to jedyne znane z Polski stanowisko trufli należącej do grupy jadalnych, czarnych trufli. Dzisiaj znamy z obszaru Polski sześć gatunków czarnych trufli. Poza powyższym są to: Tuber aestivum, Tuber bellonae, Tuber uncinatum, Tuber macrosporum oraz Tuber brumale. Tuber mesentericum podlega w Polsce ochronie gatunkowej. Polska nazwa tego gatunku to trufla wgłębiona.
|
